 |
| Cezayir'in İşgali |
Cezayir'in İşgal Öncesi Durumu
» Cezayir, Kuzey Afrika’ya egemen olan İspanyollardan, Türk
Denizcileri olan Oruç ve Hızır Reis kardeşler tarafından ele geçirilmiştir
» Cezayir’in alınmasından sonra “Garp Ocakları” adı
vermiştir beylerbeyi tarafından yönetilmeye başlanmıştır.
» Garp Ocaklarının birbirinden ayrılmasından sonra ocakların
yönetimi buraya gelen yeniçerilerin eline geçti ve 17. yüzyılın sonlarına doğru
ocaklar “Dayı” denen bu yeniçeriler tarafından yönetilmeye başlandı.
» Cezayir, Osmanlı Devletinin Akdeniz’deki hâkimiyeti
bakımından ve aynı zamanda Cebelitarık Boğazına yakınlığı sebebiyle stratejik
bir konumda bulunuyordu ve bu sebeple Avrupa devletlerinin de ilgi alanıydı.
» Cezayir Dayıları zamanla bambaşka bir hale geldi ki
Akdeniz ticareti yapan devletler dayılara haraç vermedikçe Akdeniz de dolaşamaz
oldular. Haraç vermeyen devletlerin gemileri tutuklanıp tayfaları esir
alınırdı.
» Devletler Cezayir Dayıları yüzünden uğradıkları zararları Osmanlı devletinden istemeye başladılar. Fakat şikâyetler çoğalınca ve tazminat istekleri artınca Osmanlı devleti Avrupa devletlerine Cezayirliler savaş ve barış yapmakta serbesttirler deyip sorumluluğu üzerinden atmak istedi.
Fransa'nın Cezayiri İşgali
» Fransa Kralı 18. Luis 1824 yılında ölünce yerine 10.
Charles adı ile kral olmuştu. Charles, altı aşırı bir kralcı idi. Dolayısıyla
liberal düşüncelere düşmandı. Bunun doğurduğu hoşnutsuzluğun etkilerini
azaltmak içinde halkın dikkatini hep dış olaylara çekmeye çalıştı.
» Cezayir’in Fransa tarafından işgali de bir nevi böyle
olmuştur. Bu sürede Cezayir ile Fransa arasında bir takım anlaşmazlıklar çıktı.
Birinci Anlaşmazlık; Cezayir dayısı Hüseyin Paşa bu tarihte
Fransızlara verilen Mercan Avı imtiyazının vergisini yükseltti. Fransa bunu
kabul etmek istemedi ve Fransa Cezayir ilişkileri bozuldu.
İkinci Anlaşmazlık; İhtilal Savaşları sırasında Fransa
Cezayir de yerleşmiş bulunan iki Yahudi Tüccar vasıtasıyla Cezayir'den Bir
Hayli buğday ithal etmiş ve bunun parasını ödememişti. Yahudilerde paralarını
Fransa'dan alamayınca aldıkları buğdayın parasını da dayıya ödeyemediler.
» Fransa'nın Cezayir'e karşı harekete geçmesi Osmanlı
devletini güç durumda yakaladı. Zira Osmanlı Devleti Yunan ayaklanması ile
uğraşmaktaydı. Nitekim 1827 yılında 3 Devlet Navarin'de Osmanlı-Mısır
donanmasını yaktı. Kısacası Osmanlı Devleti'nin bir şey yapacak hali yoktu.
» Fransızlar 1830 yılında Cezayir'e asker çıkarttılar.
Netice’de Cezayir teslim oldu ve Dayı Hüseyin Paşa ile Fransa arasında 5 Temmuz
1830 da bir konvansiyon imzalandı.
» Buna göre, Cezayir Fransızlara teslim oluyordu. Lakin
Fransa'nın Cezayir'i tamamen kontrolu altına alması uzun yıllar sürecektir.
» Cezayir'in elden gitmesi karşısında Osmanlı Devleti
Fransa'yı protesto etmekten, işgali tanımadığını söylemekten ve diğer
devletlerin de bu konuda yardımını sağlamak için birtakım diplomatik çabalar
harcamaktan başka bir şey yapamadı.
» Zira 1828-1829 Osmanlı-Rus Savaşı'ndan yeni çıkmıştı ve 10
yıla yakın süren Yunan ayaklanması da devleti iyice yormuştu.
Cezayirin İşgali ve Devletlerin Tutumu
» Rusya Fransa başbakanı Cezayir'in işgalinden önce Rusya'yı
haberdar etmiş ve Rusya bundan memnun olmuştu. Zira Fransa Cezayir’i almakla
Akdeniz'de İngiltere'nin karşısında kuvvetli bir durum elde etmiş olacaktı.
» Prusya ise Fransa’nın Avrupa’da kendi aleyhinde yayılma
emeli olmasından çok Fransa’nın Cezayir’i işgal etmesinden memnun oldu.
» Cezayir’i işgal etmesi dolayısıyla Fransa'ya yapılan en büyük itiraz İngiltere'den geldi. Zira Fransa şimdi Batı Akdeniz'de kuvvetli bir duruma geçmiş oluyordu. Bu ise İngiltere'nin Akdeniz'deki üstünlüğüne gölge düşürecek nitelikte bir gelişmeydi.
