 |
| Liberalizm Nedir? Liberalizm akımı nedir? |
Daha önceki yazılarımızda diğer fikir akımlarından olan Osmanlıcılık Nedir üzerine yazı yazmıştık. Bu yazımızda da Liberalizm nedir üzerinde duracağız.
Liberalizm 19. yüzyıl boyunca Avrupa tarihine etki eden
temel siyasi akımlar ağırlıklı olarak liberalizm, milliyetçilik ve sosyalizm
olmuştur. Peki bu liberalizm veya liberalizm akımı nedir?
Liberalizm adını nereden almaktadır? Tarihsel kökeni hakkında bilgi
Özgürlükten yana tavır takınmak anlamındaki liberalizmin kökenleri aydınlanma dönemine kadar uzanmakla birlikte bu akım adını 1812 yılında anayasa için İspanyol monarşisine karşı mücadele veren İspanyol Liberales grubundan alır.
Liberalizm nedir? Tanımı
Liberalizm Fikirleri kendini daha önce Amerika devriminde, İngiliz
parlamentosunun gelişiminde ve Fransız devriminin anayasallaşma sürecinde
göstermiştir. Liberalizmin siyasi ve iktisadi olmak üzere iki yönü vardır.
Siyasi olarak liberalizm cumhuriyete karşı değildir. Bununla birlikte çoğu
liberal, insaflı bir meşruti monarşiye istikrarı destekleyen bir etken olarak
sıcak bakmıştır. Liberaller, hukukun üstünlüğünü savunarak anayasal usullere,
bireysel özgürlüklere, dini hoşgörüye ve insanın evrensel haklarına vurgu
yapıyor, mülkiyet hakkının olmazsa olmaz okluğunu iddia ediyorlardı. İktisadi
liberalizm, serbest ticaret kavramını savunuyor, gümrük duvarları gibi koruyucu
iktisadi yaklaşımlara karşı çıkıyordu. Liberaller varlıklı insanın, herhangi
bir sınırlamaya tabi olmaksızın sanayi ve ticari etkinliklerle uğraşma hakkını
savunuyordu. Liberalizm, eski esnaf loncalarından yeni sendikalara kadar tüm
kollektivist örgütlenmelere karşı mücadele ediyordu. Liberalizm siyasi olarak
baskısı düşüncelere karşı çıkıyordu. Özgürlük ve hoşgörüyü üstün tutarak
anayasal ve istikrarlı monarşik rejimlere olanak verse de tıpkı cumhuriyet
rejimlerinde olduğu gibi bu rejimlerde de demokrasiye ulaşmayı önemsiyordu.
Liberalizm Tarihsel Kökeni ve Serüveni
Avrupa iki önemli olay yaşanmıştır. Bunlar Orta çağ da Rönesans ve reform. Rönesans sanat alanında Avrupalılara tamamen özgür hak getirmiştir ve reformda ise din alanında gelişme ve serbestlik hareketleri getirmiştir. Protestanlık çıkmıştır ama Sanat ve Din alanında Hürriyet Avrupalıların siyasi yaşantısında bir özgürlük getirmemiştir. Birey ve insan olarak hiçbir siyasi özgürlük oluşmamıştır.
Fransız İhtilali ile yeni bir olgu kazanmıştır. Var olan
siyasal düzen yıkılmaya başlayarak hükümdarların sınırsız otoritesine karşı
temel hak ve hürriyetleri sorgulamaya başlayacaktır. Fransız İhtilali siyasal
düzende Kral ve halk arasında bir denge kurulmaya çalışılmıştır. İnsan ve
vatandaş hakları demeci yayınlanacaktır.
Bu demeç, 1789 yılında yayınlanmıştır esasları şu
şekildedir:
1-İnsanlar hür, özgür ve eşit doğar
2-Bu haklar Hürriyet mülkiyet Güvenlik ve zulme karşı
direnme hakkıdır
3-Her türlü egemenlik esas olarak milletindir.
4-Kanun millet egemenliğinin ifadesidir
5-Her vatandaş hür bir şekilde konuşabilir yazabilir ve
yayınlayabilir
6-Kamu düzenine dokunmadıkça kimse siyasi ve dini açıdan
yargılanamaz
Fransız ihtilaliyle yayınlanan bu demeç, insanın doğuştan
kazanan hakları belirtilir. İkinci olarak da kralların yetkilerini kişisel
haklarla sınırlandırma getirilmiştir. Bu yeni siyasal düzene tarihte Liberalizm
ya da Hürriyet kelimesi ile ifade edilir. Bu hakların söz konusu olarak kabul
edilmesi uygulanması anlamına gelmez. Hükümdarın yetkilerinin de bazı
kanunlarla sınırlandırılması ile hayata geçer. Bu da ancak bir anayasa ilan
edilmesiyle olur bu gelişmeler yaşanırken Avrupa bunu nasıl karşıladı. Avusturya, Prusya, Rusya ve İngiltere büyük
krallık vardır ve bunlar pek hoş karşılamamıştır. Çünkü krallar kendi
yetkilerini kısıtlayan bu olaylara sıcak bakmaz ve cephe alırlar. Bu
cepheleşmeden sonra 1792-1915 uzun bir savaş dönemi başlar. Fransa'ya karşı
İngiltere, Avusturya, Prusya de Rusya'dır. Fransa'nın amacı kendi fikirlerini
yayarak güç kazanmak ve yaymaktır. Dört devletin amacı ise kendi güçlerini zayıflatacak
siyasi gelişmeleri engellemektir. Savaşların sonucu Napolyon Fransa'sı
yenilecek ve eski topraklarına çekilecektir. Dört büyük devlet ise liberalizmi
yendiğini düşünerek 1815 de düzenlenen konferansta Avrupa topraklarını kendi
çıkarlarına göre yeniden şekillendirecek ve ortak karar alarak liberalizme
karşı ortak hareket kararı almışlardır. Ama değişen toplum eski zihniyetini
dönmeyecekler.
Avrupa'da 3 dönem isyanlar olacaktır.
1-1818-1822 isyanları
2-1830 isyanları
3-1848-1849 isyanları
Önemli olan nokta, bu ayaklanmalar liberal olarak başlarken
milliyetçi bir mahiyette dönüşür. Liberalizm nedir sorusunun cevabı aslında bu bilgilerde yatmaktadır.
Liberalizm Nedir Sorusundan Hareketle Liberal Ekseninde Başlayan İsyanlar
1-1818-1822 İsyanları
Liberalizm ağırlıklıdır. Almanya, İtalya ve İspanya başlama
yeridir. Prusya, Piyemento ve İspanya'dır.
Prusya'da ilk isyanlar başlar. Bu isyanlar çok kanlı olsa da dört devlet
tarafından bastırılmıştır.
2-1830 İsyanları
1830 Ayaklanmaları ise Fransa da başlar. Çok kanlı olmuştur.
Paris ten Avrupa ya yayılır. Milliyetçilik akımı ilk burda etkisi görülür.
Hollandadan ayrılan Belçika, ilk anayasasını ilan eder. Küçük Alman ve İtalyan
krallıklarının etkilemiştir. Bir çok Alman prensliğini de liberalizm ağırlıklı
anayasalar kabul edilir. Ama Avusturya,
İtalya da ki ayaklanmaları çok kanlı bir şekilde batırmıştır.
3-1848-1849 İsyanları
Milliyetçilik (rasyonalizm) daha etkilidir. Fransa'da işçi hakları toplantı hürriyetleri meselesi ile başlar. Bu isyanlar neticesinde Avrupa'da siyasal rejimler anayasallaşır. 1852 yılında 1. Cumhuriyete devam eder. Tarihte önemli bir devlet adamı olan Metternich ülkesinden kaçmak zorunda kalır. 1850 de Prusya'da anayasal bir sistem kurulur. Hollanda, İsviçre ve Danimarka'da liberalizmi benimser. Macarlar milliyetçilik etkisiyle ayaklanır ve Macarlar Osmanlı'ya sığınır.
Kısaca özetleyecek olursak Liberalizm nedir sorusundan hareketle tanımını ve özelliklerini belirtmeye gayret gösterdik.
.jpg)